Bodemverontreiniging

Als de bodem verontreinigd is, kan dat risico’s opleveren voor onze gezondheid en die van planten of dieren. Of een bodemverontreiniging risico met zich meebrengt, hangt af van een aantal factoren:

• Hoe groot is de verontreinigde locatie?
• Op welke diepte zit de verontreiniging?
• Hoe wordt de locatie gebruikt?
• Uit welke stoffen bestaat de verontreiniging?
• Welke eigenschappen hebben deze stoffen?
• Hoe kan de mens aan de verontreiniging worden blootgesteld?

Het antwoord op bovenstaande vragen, wordt tijdens bodemonderzoek bepaald. Hiervoor worden op verschillende plaatsen op een locatie monsters van de grond en het grondwater genomen en geanalyseerd in een laboratorium. In de Wet bodembescherming is opgenomen wanneer een verontreiniging zoveel risico geeft dat een (spoedeisende) sanering nodig is. Als de verontreiniging diep in de bodem zit hebben we er vaak niet direct last van.

Meestal is het risico voor de mens het grootst op het moment dat een bodemsanering wordt uitgevoerd. Dan wordt de verontreiniging naar boven gehaald en kunnen we ermee in aanraking komen. De kans om met de verontreinigde bodem in aanraking te komen hangt ook af van hoe de locatie wordt gebruikt. Op een verontreinigde locatie bij woningen met een tuin of mensen met een volkstuintje is de kans groter dat er tijdens het tuinieren contact met de verontreinigde bodem zal zijn.

Via direct contact met verontreinigde grond

Bij graven, spelen, recreëren en tuinieren in verontreinigde grond kunnen huidirritaties optreden en schadelijke stoffen door de huid in de bloedsomloop terechtkomen. Vooral kinderen lopen bij hoge concentraties gevaar. Ze vormen een grotere risicogroep omdat ze ook vaak bij het buitenspelen grond binnenkrijgen via hun mond (vuile vingers in mond, eten van grond). Bovendien is vanwege hun lager lichaamsgewicht de schade die kan ontstaan naar verhouding groter per kilogram gewicht.

Via de ademhaling

Bepaalde stoffen kunnen met zuurstof uit de lucht een reactie aangaan. Er kunnen dan gassen ontstaan. Als deze gassen vanuit de bodem in de kruipruimte van woningen terecht komen, kunnen gezondheidsrisico’s ontstaan bij het inademen. Vaak zijn deze gassen te herkennen door dat ze over het algemeen stankoverlast veroorzaken. Buitenshuis zijn de risico’s minder omdat de damp van schadelijke stoffen snel verdunt. Een voorbeeld van vluchtige stoffen die in de bodem zijn terechtgekomen zijn o.a. de oplosmiddelen die vroeger door chemische wasserijen werden gebruikt. Naast gassen kunnen er via de ademhaling ook schadelijke stofdeeltjes het menselijke lichaam binnendringen.

Via de voeding

Planten kunnen schadelijke stoffen opnemen via hun wortels, via neerslag of via de lucht. Door het eten van deze planten kunnen die stoffen ook in het menselijk lichaam terechtkomen en gezondheidsklachten veroorzaken (je moet dan wel kilo’s van deze planten hebben gegeten). Daarom wordt uit voorzorg mensen die in stedelijk gebied wonen geadviseerd geen moestuin aan te leggen in de tuin maar in bakken met aarde die geschikt is voor het gebruik van moestuin.

Via grond- en drinkwater

Sommige schadelijke stoffen vormen een risico wanneer ze zich met het grondwater over een groot gebied kunnen verspreiden. Deze stoffen worden ook wel mobiele stoffen genoemd. Andere stoffen kunnen door bepaalde kunststofsoorten heen dringen - bijvoorbeeld door een kunststof drinkwaterleiding - waardoor zo het drinkwater vervuilt.

Als u wilt weten of uw tuin schoon is, kunt u informatie inwinnen via het Bodemloket of door een bodemonderzoek uit te laten voeren. De stoffen die in het bodemonderzoek zijn onderzocht en gemeten worden aan de huidige wettelijke normen getoetst. Op basis van deze normen wordt de kwaliteit van de grond en grondwater bepaald. Mocht hieruit blijken dat de bodem in uw tuin sterk vervuild is dan doet u er goed aan om aan te dringen op een sanering. Daarbij kan de vervuilde grond worden afgegraven en een laag schone grond wordt aangebracht, de zogenaamde leeflaag.

Meer informatie over gezondheidsrisico’s kun u contact opnemen met de GGD van Amsterdam (afdeling medische milieukunde).

Lang niet alle bodemverontreiniging is al bekend. Ook burgers kunnen, naast het voorkomen van bodemverontreiniging, verontreinigingen herkennen of vermoedens van een verontreiniging melden bij de gemeente Amsterdam of GGD-Amsterdam. Een verontreiniging kunt u bijvoorbeeld herkennen aan een olielaag op het water of op de bodem, een rare geur van de grond of huidirritaties bij u of uw kinderen na contact met de grond. Meldt deze verontreinigingen bij uw stadsdeel. U kunt ook alert zijn op (gevaarlijk) afval zoals accu’s, verf of metalen dat langdurig buiten opgeslagen wordt en een verontreiniging kan veroorzaken. Als u dit in uw buurt waarneemt, schakel dan de milieupolitie in.

Verborgen olietanks signaleren

Als u vermoedt of weet dat in uw tuin of buurt nog een oude olietank ligt, dan kunt u dat melden bij Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied. U kunt ook zelf uitzoeken of er oude olietanks aanwezig zijn. Soms zijn ze nog boven de grond te zien. Een olietank is aan de hand van de volgende punten te herkennen:

• Het vulpunt van de olietank. Tanks werden gevuld via een putje. Het putje bevindt zich vaak in de straat naast het huis of in de tuin. Het deksel is van metaal, vaak met de naam van een oliemaatschappij er op.
• Tanks hadden een ontluchtingspijp die meestal langs een muur liep. De ontluchtingspijp heeft altijd een opening naar beneden tegen inregenen. Als de pijp verwijderd is, zijn er soms nog gaatjes in de muur te zien.
• Leidingen van de olietank naar het huis zijn dikker dan de leidingen die tegenwoordig in gebruik zijn. In de kruipruimte of onder de vloer zijn deze dikke leidingen vaak nog aanwezig.

De eerste vraag is: “Wat wilt u te weten komen met het bodemonderzoek en waarom?” Redenen om iets over de kwaliteit van de grond op eigen perceel te willen weten zijn bijvoorbeeld de aan of verkoop van een huis, een bouwaanvraag, in verband met zorgen over de gezondheid of de afvoer van grond. Kijk voor meer informatie op www.bodemloket.nl. Als u bodemonderzoek wilt laten uitvoeren is het verstandig meerder offertes aan te vragen bij deskundige milieu-adviesbureaus.

Milieu-adviesbureaus zijn te vinden op de website, bodem.startpagina.nl
Verder kunt u ook informatie vinden via de Helpdesk van Rijkswaterstaat

Benodigde informatie

Als een offerte moet worden aangevraagd is het handig dat de volgende gegevens aangeleverd worden:

• Locatie en grootte van het perceel en pand (als het kan een kaartje opsturen of faxen).
• De aanwezigheid en het soort verharding op het perceel, waar is gras, waar liggen stoeptegels en waar is beton?
• Indien bekend, informatie over de aanwezigheid van puin in de grond, de aanwezigheid van een tank (als informatie beschikbaar is, dit ook opsturen, dat scheelt in de kosten voor het historisch onderzoek).
• Geef aan hoe het perceel toegankelijk is, moeten de boormedewerkers door het huis, of kunnen ze via een steeg?
• Is er stroom en water aanwezig is op de locatie (dit in het geval er betonboringen geplaatst moeten worden).
• Geef aan of er een kruipruimte is onder het pand en waar het kruipluik is, als je wilt weten wat de kwaliteit dan de grond onder het pand is dan kan de boring eventueel ter plaatse van het kruipluik geplaatst worden.
• Als er een souterrain of kelder is, geef dan aan hoe diep deze ligt ten opzichte van het straatniveau, geef ook aan of de tuin aan de achterzijde even hoog is als het straatniveau (of niet).
• Als er informatie is opgevraagd bij het Kadaster deze opsturen.
• Als bekend is hoe diep het grondwater zit, geeft dit dan ook aan. De meeste bureaus weten wel ongeveer wat ze kunnen verwachten, maar hoe specifieker de informatie is die van tevoren gegeven wordt, hoe minder extra kosten er achteraf bijkomen.

Aanvragen van offertes voor bodemonderzoek en tips

Hieronder volgt een rijtje adviezen en overwegingen bij het aanvragen van een offerte:

• De kosten van een offerte zijn afhankelijk van de intensiteit van het boorplan, welke afhankelijk is van de oppervlakte van de locatie, en of de locatie verdacht is voor bodemverontreiniging.
• Vraag meerdere offertes aan en geef dit ook aan bij de betreffende bureaus. Door sommige bedrijven wordt in eerste instantie een richtprijs gegeven, pas als het door gaat wordt een locatie specifieke offerte gemaakt.
• Sommige bureaus hanteren standaardprijzen voor bepaalde oppervlakken, anderen maken per geval een locatiespecifieke offerte.
• Vraag een specificatie van de kosten aan, bijvoorbeeld: voorbereiding, historisch/vooronderzoek, veldwerk, analyses, rapportage en een totaalbedrag dat maakt het makkelijker om verschillende offerten met elkaar te vergelijken.
• In Nederland zijn een aantal certificeringen (ISO/BRL) met betrekking tot bodemonderzoek, maar ook met betrekking tot bedrijfsvoering aanwezig. Niet elk bedrijf heeft deze, maar afhankelijk van het doel van het onderzoek zijn deze wel wenselijk (NEN bij verkoop, is juridisch handig) of zelfs vereist (zoals de ARVO bij bouwaanvraag).
• Grotere bedrijven zijn meestal duurder dan kleine adviesbureaus, een bureau in Amsterdam is niet per definitie goedkoper, reiskosten en reistijd van een bureau buiten Amsterdam worden vaak gedrukt doordat de bureaus meerdere onderzoeken in Amsterdam combineren. Maar bij grotere bureaus wegen kosten voor certificering minder zwaar door in de prijs
• Indien meerdere buurtbewoners een onderzoek willen is het handig om samen een offerte aan te vragen (meestal worden de kosten per perceel dan lager).

Een offerte beoordelen

• Wat wordt er geboden voor de prijs? Als een historisch onderzoek bij het ene bureau uitgebreider is dan bij het andere bureau overweeg dan wat het meest wenselijk is. Er zijn bureaus die middels een uitgebreid historisch onderzoek kunnen bewerkstelligen dat er geen veldwerk en analyses moeten worden uitgevoerd (is wenselijk als er een bouwvergunning wordt aangevraagd, want dit scheelt tijd en geld, maar in overige gevallen is het misschien te uitgebreid?).
• Worden er stelposten opgevoerd (die later als meerwerk kosten worden gerekend), of zit alles bij de prijs inbegrepen? Veel bureaus geven een zeer globale offerte met een heleboel zaken (denk aan parkeerkosten, betonnen vloeren die onder de grondwaterstand liggen of de aanwezigheid van puin) die indien aanwezig op de locatie voor extra werkzaamheden zorgen en dus voor extra kosten. Achteraf kan de prijs van het onderzoek dan veel duurder uitpakken. Vandaar dat de informatie bij de offerteaanvraag zo belangrijk is.
• Let op of er een vaste prijs of een verrekenbare prijs wordt aangeboden. Het kan voorkomen dat er minder werkzaamheden worden uitgevoerd, meestal worden deze kosten in mindering gebracht, maar officieel hoeft het adviesbureau dit niet te doen (immers er is een vaste prijs afgesproken). Het is wel gebruikelijk dat er een vaste prijs gerekend wordt voor kleine onderzoeken, zoals die in een tuin van een particulier. Bij een verrekenbare prijs worden kostprijzen per onderdeel gegeven, manuren voor het plaatsen van (handmatige) boringen, materiaalkosten, bijvoorbeeld het putdekseltje van een peilbuis etc.
• Als een bewoner ervoor kiest om zelf een grondmonster te nemen en deze te laten analyseren is hij vaak goedkoper uit om dit bij een adviesbureau te laten doen, dan als hij zelf een laboratorium belt. De adviesbureaus krijgen vaak flinke kortingen van de laboratoria, daarnaast toetst een bureau de resultaten en wordt mogelijk een beknopt advies gegeven.

De resultaten van het bodemonderzoek interpreteren

Als er een rapport wordt gemaakt door het milieu-adviesbureau wordt automatisch een interpretatie van de analyseresultaten gegeven en een conclusie of advies.